شرکت دانشبنیان چیست؟
احتمالاً نام شرکت دانش بنیان (Knowledge Enterprise یا Knowledge-based Companies) را شنیدهاید. در این نوشتار قصد داریم نگاهی به این نوع شرکتها انداخته و از انواع آنها، حوزه کاری، مزایا، حمایتها و چگونگی تشکیل آنها آگاه شویم.
پیشران اقتصاد؛ شرکتهای دانش بنیان، شرکتهایی هستند که عنصر علم و دانش، بخش جداییناپذیر آنها محسوب میشود. به بیان دیگر، برخلاف بسیاری از شرکتهای تجاری، شرکتهای دانش بنیان میتوانند هیچگونه مال قابل لمس و مادی نظیر زمین، ماشین آلات و دستگاهها و تجهیزات تولید نداشته باشند و صرفاً با ترکیب دانش، فناوری و تخصصهای علمی و پژوهشی، فعالیت کنند. ماهیت علمی و دانش محور این شرکتها موجب شده است که قشر دانشگاهی و پژوهشگر، مانند اساتید دانشگاه و اعضای هیئت علمی، نقش بسیار مهمی در آنها ایفا کنند.
شرکت دانش بنیان از نگاه قانون
مطابق ماده ۱ قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان و تجاریسازی نوآوریها و اختراعات، مصوب سال ۱۳۸۹، «شرکتها و موسسات دانش بنیان، شرکت یا موسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور همافزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانشمحور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاریسازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوریهای برتر و با ارزش افزوده فراوان بهویژه در تولید نرمافزارهای مربوط تشکیل میشود.»
کارکرد شرکت دانش بنیان چیست؟
این شرکتها به نوعی در نقش واسطه میان ایدههای تجاری و تولید و ارتقای فناوری هستند. یعنی در این گونه شرکتها، ایدههای نو و قابل پیادهسازی علمی توسط پژوهشگران و قشر علمی و دانشگاهی، در مسیر تبدیل به فناوریهای کاربردی و سطح بالا به کار گرفته میشوند. به دلیل آنکه ذکر شد داراییهای این شرکتها از نوع معنوی، فکری و غیرملموس هستند، همواره از بزرگترین دغدغههای این شرکتها، حفاظت از داراییهای فکری خود و حفظ حقوق مالکیت معنوی است که این امر ضرورت کار دقیق کارشناسی و حقوقی در حوزه مالکیت فکری را ایجاب میکند.
هدف شرکت دانش بنیان چیست؟
واضح است که شرکتهای دانش بنیان به مانند سایر شرکتها، دغدغههای مالی، تجاری و هدف ثروتآفرینی هم دارند، اما شرکتهای دانش بنیان تلاش میکنند تا از طریق توسعه علمی-پژوهشی و ارتقای فناوریهای پیچیده و کارآمد تولید ثروت کنند که این موضوع، تفاوت اصلی آنها با سایر شرکتهای تجاری است. به طور مثال این شرکتها به هدف تجاری سازی و سودآوری برای واحدهای علمی و پژوهشی مثل دانشگاهها تشکیل شده و فعالیتهای علمی و فنی انجام میدهند تا با تجاریسازی نتایج تحقیقات و ایدههای خود، هم این واحدهای علمی و کارکنان آنها از لحاظ مالی بهره-مند شوند و هم بتوانند خدمات کارآمدی در حوزههای مختلف از طریق ساخت و تولید اختراعات و خدمات نوآورانه برای جامعه به همراه داشته باشند.
زمینههای فعالیت شرکت دانش بنیان چیست؟
حیطه عملکرد شرکتهای دانش بنیان به طور کلی میتواند شامل انجام تحقیقات علمی و کاربردی، ارائه خدمات تخصصی و مشاورهای در حوزههای فنی و تخصصی، تولید محصولات با فناوری نوین و سطح بالا (توسعه فناوری)، ایفای نقش نظارتی بر تحقیقات پژوهشی، اجرایی و مشاورهای باشد.
عمده حوزههای تخصصی فعالیت این شرکتها عبارت هستند از فناوریهای زیستی در حوزه پزشکی و پژوهشهای زیست محیطی، غذایی، کشاورزی و دامی، بهرهمندی از فناوریهای نانو و تولید محصولات کاربردی بر پایه این فناوری، حوزه مواد پیشرفته پلیمر، فعالیتهای مربوط به مخابرات، برق قدرت و سختافزارهای رایانهای، حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و تولید نرمافزارهای رایانهای کاربردی، تجهیزات پیشرفته نفت و گاز و پالایش، پژوهش در حیطه انرژیهای نوین و تجدیدپذیر (مانند انرژی هستهای یا انرژی خورشیدی)، تولید داروهای پیشرفته، وسایل و ملزومات پزشکی و ساخت فناوریهای پیشرفته هوافضایی مانند تولید پهپادها و ماهوارهها.