انواع شرکت‌های دانش‌ بنیان

پیشران اقتصاد، برای آنکه عنوان دانش بنیان بر محصولات  شرکت‌ها قرار بگیرد، شاخص‌هایی به موجب قانون وجود دارد که بایستی توسط شرکت‌های متقاضی رعایت شوند. مانند آنکه کالاها و خدمات تولید شده به وسیله این گونه شرکت‌ها باید از سطح علمی و فناوری بالا برخوردار باشند و در واقع باید دارای پیچیدگی فنی و تخصصی و فناوری‌های برتر باشد که این امر نیازمند تحقیقات گسترده علمی و تخصص‌گرایی زیادی است. همچنین وجود نمونه‌هایی از محصولات موردنظر و طرح توجیهی توسعه‌ای، در حد آزمایشگاهی برای تایید یک شرکت دانش بنیان لازم است.

منبع اصلی ویژگی‌های شرکتهای دانش‌بنیان، آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان مصوب ۹۹/۰۲/۱۳ است که در ماده یک خود به موضوع سطح فناوری، مرحله تولید و طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه پرداخته است. مهمترین ماده این آیین‌نامه ماده یک آن است که متضمن مطالب و ویژگی‌‌هایی است که باید همه انواع شرکت‌های دانش بنیان دارای آن باشند. در ادامه مهم‌ترین قسمت ّای ماده یک را بررسی می‌کنیم.

منظور از سطح فناوری، مطابق ماده یک آیین‌نامه مذکور، محصولی است که ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

) به سختی قابل کپی برداری باشد.
۲) نیازمند تحقیق و توسعه قابل توجهی باشد.
۳) منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده‌ای در محصول شده باشد.

لازم به ذکر است منظور از مرحله تولید این است که کالاهای ارائه شده باید یا در حال تولید باشند یا لااقل در حد نمونه آزمایشگاهی قابل بررسی فنی ساخته شده باشند. همچنین اگر خدمات توسط شرکت دانش بنیان ارائه شوند باید دارای اسناد فروش باشند.

همچنین طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه به معنای تحقیقی است که دارای یکی از موارد زیر باشد:

۱) مبتنی بر تحقیق و توسعه و بر اساس ایده و طراحی داخلی باشد.
۲) مبتنی بر تحقیق و توسعه با استفاده از روش مهندسی معکوس باشد.
۳) ابتدا انتقال فناوری از طریق خرید تجهیزات یا لیسانس و… صورت گرفته باشد و سپس انجام تحقیق و توسعه و ایجاد تغییر اساسی انجام شده باشد.

این شرکت‌ها از طریق دو مبنا قابل دسته‌بندی هستند. دسته‌بندی اول می‌تواند بر اساس مزایای تعلق گرفته به این شرکت‌ها باشد که بر این مبنا، شرکت‌های دانش بنیان به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

۱. شرکت‌های دانش بنیان نوپا نوع یک

شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا نوع یک، شرکت‌هایی هستند که فاقد اظهارنامه مالیاتی (کارنامه مالی یک سال کاری شرکت که جهت محاسبه مالیات به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌شود) بوده و یا درآمدی نداشته باشند. این شرکت‌ها باید لااقل تا حد نمونه آزمایشگاهی محصولاتی با سطح فناوری بسیار بالا بر اساس طرح توسعه‌ای و تحقیقاتی خود رسیده باشند تا مشمول فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح یک شوند. تمام موارد مذکور در ماده یک آیین‌نامه که در بخش قبل توضیح داده شد بایستی در خصوص شرکت مورد نظر صادق باشد.

۲. شرکت‌های دانش بنیان نوپا نوع دو

مانند مورد قبل این شرکت‌ها هم غالباً فاقد اظهارنامه مالیاتی بوده و یا اصلاً درآمدی نداشته اند. تفاوت این شرکت‌ها با دسته قبل در سطح فناوری محصولات آن‌هاست که بایستی دارای فناوری نسبتاً بالا باشند تا مشمول فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح دو شوند. سایر ویژگی‌های این شرکت هم مانند شرکت دانش‌بنیان نوپا نوع یک در بخش قبل بایستی وجود داشته باشد. در واقع ماده ۱ آیین‌نامه فوق‌الذکر درباره این نوع شرکت هم مصداق دارد.

۳. شرکت‌های دانش بنیان تولیدی نوع یک

شرکت‌هایی هستند حداقل ۲۵ درصد از درآمدشان در آخرین اظهارنامه مالیاتی، ناشی از فروش محصولات یا خدمات دانش بنیان تولیدی (مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش بنیان سطح یک) توسط خودشان باشد. همچنین سطح فناوری مورد نیاز در محصولات این شرکت‌ها باید بسیار بالا باشد تا تحت فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح یک قرار بگیرند.

۴. شرکت‌های دانش بنیان تولیدی نوع دو (صنعتی)

شرکت‌هایی که محصولاتشان به مرحله نمونه آزمایشگاهی رسیده باشد و این محصولات علاوه بر داشتن طراحی مبتنی بر تحقیق و پژوهش، باید از سطح فناوری نسبتاً بالا برخوردار بوده تا مشمول فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح دو گردد و یا شرکت‌هایی باشند که محصولاتشان به مرحله تولید رسیده و یا حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی ساخته شده باشد و محصولاتشان از سطح فناوری بسیار بالا برخوردار تا مشمول فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح یک باشند.

دسته‌بندی دوم شرکت‌های دانش بنیان بر مبنای نوع فعالیت آن‌ها صورت می‌گیرد که بر این اساس هم به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند:

۱. دانش بنیان تجاری سازی

این شرکت‌ها با خدمات خود، باعث سهولت در مسیر فعالیت و تولید و رونق کسب و کار شرکت‌های دانش بنیان می‌شوند، چرا که موضوع تجاری سازی و فروش محصولات دانش بنیان برای شرکت‌های دانش بنیان بسیار اهمیت دارد.

۲. دانش بنیان فرآیندی و خدماتی

شرکت‌هایی که با استفاده از تجهیزات و فرایندهایی که مشمول شرایط آیین نامه ارزیابی و تشخیص شرکت‌های دانش بنیان هستند، اما محصولات غیر دانش بنیان تولید می‌کنند می‌توانند در این دسته قرار بگیرند.

۳. دانش بنیان نرم و هویت ساز

این نوع شرکت‌ها که دسته‌بندی جدیدتری به حساب می‌آیند، در حوزه‌های کسب و کار خلاق و فرهنگی مشغول به فعالیت هستند و محصولات تولیدی آنها باید از سطح فناوری بالا برخوردار باشد.

۴. دانش بنیان حوزه EPC

شرکت‌هایی هستند که درآمدشان از پروژه‌های EPC است. این اصطلاح که مخفف Engineering،Procurement،Construction است، به معنای پروژه‌های مهندسی، تدارکات و اجرا است که بایستی حداقل ۱۰ درصد این پروژه‌ها شامل معیارهای دانش بنیان باشند.