چگونگی حمایت از تولید بار اول تجهیزات صنعت و نفت و گاز؟

«…آنچه مورد غفلت قرار گرفته دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ است. صنعت نفت و گاز کشور باید دانش‌بنیان شود و ما در این زمینه عقب‌ماندگی داریم که باید جبران شود.» این تأکید رهبر انقلاب در دیدار کارآفرینان، تولیدکنندگان و دانش بنیان‌ها، یکی از مهم‌ترین راهبرد‌های کشور در سال‌های اخیر و به‌ویژه امسال است که مهمترین زمینه پیشرفت ایران با استفاده از توان نخبگان است.

از طرفی تحریم‌های جدید غرب در چند سال اخیر، تجهیزات استراتژیک و راهبردی صنعت نفت و گاز را هدف گرفته است که برای مقابله با آن به تدبیری هدفمند نیاز است تا تجهیزات راهبردی در داخل تولید و تحریم‌ها را خنثی نماید. تدبیری که در قالب کارگروه «تولید بار اول محصولات استراتژیک» در دستور کار کشور قرار گرفته است.

کارگروه بار اول چه هدفی را دنبال می‌کند؟

عملکرد کلی کارگروه بار اول برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در ساخت تجهیزاتی است که در ایران تولید نمی‌شود و تحریم نیز مانع ورود آن‌ها به کشور می‌شود. تولید فناوری‌های راهبردی در کوتاه‌مدت باعث بالارفتن هزینه‌های ناشی از ساخت این تجهیزات می‌شود؛ اما با حمایت دستگاه‌ها از این تولیدات، فناوری‌های ساخته‌شده توسط دانش‌بنیان‌ها در بلندمدت باعث ارزش‌آفرینی، کاهش ارزبری، کاهش قیمت تمام‌شده کالا و نتایج مثبت زیادی خواهد شد.

در این کارگروه، نیازهای فناورانه صنعت شناسایی و به شرکت‌های دانش‌بنیان برای حل ارجاع داده می‌شوند. حمایت‌های این کارگروه از این شرکت‌ها، باعث ایجاد انگیزه جهت تولید تجهیزات برای بار اول در کشور می‌شود. همچنین تنظیم‌گری و تسهیل‌گری‌های قانونی مانند عدم الزام به برگزاری مناقصه نیز از این طریق ایجاد می‌شود.

یک نمونه موفق از اعتماد به توان نخبگان

تجربه تولید بار اول در صنعت نفت و گاز کشور، تجربه موفقی بوده است. از جمله نمونه‌های موفق تولید بار اول می‌توان به تولید بار اول کک اسفنجی، تولید و بومی‌سازی تاپ‌درایو حفاری، تولید بار اول تجهیزات مورد استفاده در پالایشگاه‌ها و کاتالیست‌ها اشاره کرد. برخی از این محصولات، مانند کاتالیست‌ها و تجهیزات پالایشگاهی به کشورهایی چون روسیه و ونزوئلا نیز صادر می‌شود و به این ترتیب هم در کاهش ارزبری و هم در افزایش ارزآوری نقش ایفا می‌کنند.

امضای تفاهم‌نامه مابین وزارت نفت و معاونت علمی و فناوری برای تولید ۱۵ قلم تجهیزات دیگر صنعت نفت و گاز گام دیگری بود که برای حل چالش صنعت به کمک نخبگان انجام شد. مطابق با این تفاهم‌نامه، تضمین خرید برای چند سال و همچنین کمک به صادرات تجهیزات تولیدی از حمایت‌هایی است که برای دانش‌بنیان‌ها انگیزه ساخت این تجهیزات را ایجاد می‌کند.

تهمیدات شرکت ملی نفت برای بومی‌سازی تجهیزات کلیدی

محسن خجسته‌مهر، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در خصوص عملکرد این شرکت در استفاده از توانمندی دانش‌بنیان کشور گفت: در بین دستگاه‌های اجرایی کشور، وزارت نفت بیشترین همکاری را با کارگروه بار اول داشته است که عمده سفارشات آن از این کارگروه، مربوط به سفارشات شرکت ملی نفت برای ساخت تجهیزات و قطعات بار اول بوده است. این کارگروه نقش مهمی در عملی‌کردن ایده‌ها و رفع نیازهای شرکت ملی نفت ایفا کرده است.

وی در خصوص ایجاد تسهیلات لازم در خصوص ساخت تجهیزات راهبردی اظهار داشت: شرکت ملی نفت به شرکت‌های دانش‌بنیان موجود تحت کارگروه تولید بار اول تضمین خرید تجهیزات و کالاهای مورد نیاز را می‌دهد و سازندگان می‌توانند با اطمینان خاطر در این زمینه‌ها سرمایه‌گذاری کنند و پشتیبانی قانونی و مالی نیز به همراه خواهند داشت.

یک قانون مهم برای خنثی‌شدن تحریم‌ها با توان نخبگان

تجربه حمایت از تولید بار اول تجهیزات صنعت و نفت و گاز نشان می‌دهد برای کاهش هزینه‌های تحریم بایستی به خنثی‌سازی آن‌ها روی آورد و با تکیه به توان داخلی، به قدرت فناورانه ملی نیز کمک کرد. این رویکرد در نهایت باعث خودکفایی و بی‌نیازی از کشورهای دیگر خواهد شد.

بدون شک این تجربه مفید بایستی در دستگاه‌های دیگر و صنایع بزرگ دیگر تکرار شود و مدیران مختلف با حمایت از دانش‌بنیان‌ها و تحقیق و توسعه صنعت، راه را برای ورود فناوری‌های بومی هموار کنند. در این راستا قانون جهش تولید دانش‌بنیان اقدام موثری است که می‌تواند به کمک این صنایع بیاید و با رشد تحقیق و توسعه و دانش‌بنیان‌کردن آنها، تحریم‌های وارده بر آن‌ها را خنثی کند.