اهمیت زنجیره ارزش در دانش بنیان ها

پیشران اقتصاد، مراحل دشواری که یک ایده از تولد تا رسیدن به مرحله بلوغ و استفاده واقعی در صنعت و هر بخش اقتصادی دیگری طی می کند، نشان دهنده مسیر طولانی و سختی است که تنها بخشی از ایده پردازان می توانند این مسیر را تا به انتها بروند. بسیاری از ایده ها در همان ابتدای مسیر، جا می مانند و برخی به مرحله اجرا و تکامل می رسند ولی به صورت واقعی به محصول و خدمات تبدیل نشده و در نهایت فراموش می شوند. دسته دوم شاید بیشترین ضربه را به اقتصاد کشور می زند، چراکه استعداد، زمان و هزینه زیادی برای طی مسیری صرف می شود که انتهای آن بن بستی بدون خروجی و برگشت است.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا برای اینکه هزینه های صرف شده اینگونه از بین نروند و درصد ایده هایی که به تجاری سازی رسیده و موفق شده اند را افزایش دهند، از روش هایی مانند ایجاد زنجیره ارزش به خصوص در بین فناورها و شرکت های دانش بنیان استفاده می کنند. با ایجاد زنجیره ارزش، یک شرکت دانش بنیان می تواند حداکثر ارزش را با کمترین هزینه ممکن به دست بیاورد.
با استفاده از زنجیره ارزش می توان حلقه های مختلفی را به هم متصل کرد تا دانش بنیان ها با استفاده از این حلقه ها که هر کدام نیز بر اساس توانایی های یک شرکت دانش بنیان دیگر به وجود آمده اند و در واقع داشته های یک یا چند شرکت دیگر هستند، بتوانند مسیر طولانی گفته شده را سریعتر و با گارانتی موفقیت بیشتری طی کنند.
این روزها شرکت های دانش بنیان و فناور زیادی در کشور فعالیت می کنند. به طوریکه ایران از نظر آماری یکی از کشورهای دارای وضعیت خوب از نظر تعداد دانش بنیان هاست. این آمار با اضافه شدن روزانه شرکت های جدید نیز به صورت مرتب رو به بهبود است. اما آیا کمیت می تواند نشان دهنده کیفیت نیز باشد؟ برای نمونه اگر ایران جزو بیشترین دارندگان دانشگاه در جهان است، چرا سطح علمی ایران در مقابل کشورهایی با دانشگاه های به مراتب کمتر، پایینتر است؟ جواب این سوال را باید در رفتارها و فعالیت های جزیره ای دنبال کرد.
به علت ضعف کشور در ساخت زنجیره ارزش دانش بنیان ها، این روزها شرکت های دانش بنیان به درستی نمی دانند که رقبای آن ها چه مسیری را پیموده و در چه وضعیتی از نظر تجاری سازی هستند. در این میان به خدمات و محصولاتی نیاز دارند که دقیقا نمی دانند توسط کدام شرکت ها ساخته و یا ارائه می شوند. همین موضوع سبب می شود که در بسیاری از موارد شاهد این هستیم که دانش بنیان ها، بدون اینکه بدانند یکی از شرکت ها در همسایگی آن ها چه محصول مورد نیاز را تولید کرده و می توانند با همکاری یکدیگر و به عبارتی با ایجاد زنجیره ارزش، مسیر یکدیگر را برای موفقیت کوتاه تر کنند. این موضوع در مورد سایر بخش های صنعت کشور نیز صادق است. کارخانه های بزرگ و کوچک مدرن و سنتی فعال در کشور نیز اطلاع دقیقی از توان دانش بنیان ها، محصولات تولید شده دانش بنیان و خدماتی که این شرکت ها می توانند بدهند، ندارند. این در حالیست که با وجود چنین اطلاعاتی هم می توانند از شرکت های دانش بنیان حمایت کنند و هم اینکه هزینه های خود را در تولید پایین بیاورند.
تولید زنجیره ارزش دانش بنیان ها اقدامی ملی است که نیاز به ورود و حمایت نهادهای دولتی دارد. شاید در این زمینه اقداماتی صورت گرفته است اما این اقدامات کافی به نظر نمی رسد. برای نمونه در وحله اول، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و در ادامه پارک های علم و فناوری، مراکز رشد و شتابدهنده ها می توانند با همکاری یکدیگر و یک اقدام بزرگ ملی، با ساخت یک ستاد یا سامانه و آماده سازی زیرساخت ها، باعث شوند که یک بار برای همیشه این زنجیره ایجاد و به سادگی در دسترس باشد. البته سایر نهادهای مرتبط با علم و صنعت نیز در این زمینه دارای وظایفی هستند و می توانند حداقل نقش حمایتی داشته باشند.
صرفه جویی در هزینه کردهای کلان ملی، جلوگیری از هدر رفت ثروت ملی و خروج ارز، بالا بردن درصد موفقیت شرکت های دانش بنیان در تجاری سازی محصول و خدمات، ثروت آفرینی برای جامعه و بالاتر بردن شخصیت و سطح علمی کشور در جهان از جمله اساسی ترین آورده های زنجیره ارزش برای کشور خواهد بود.

==
علی ابراهیمیان
مدیرمسئول