لزوم توجه به استارتاپهای میراث فرهنگی
امروزه در حالی که به تعداد استارتاپ‌ها و کسب وکارهای نوین روز به روز افزوده می‌شود؛ اما تعداد استارتاپهای حوزه‌هایی مانند میراث فرهنگی و صنایع دستی بسیار کم‌تر از اهمیت آن‌ها است.
به گزارش پیشران اقتصاد، با توجه به ظرفیتی که کشورمان در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگردی برخوردار است، ورود و فعالیت استارتاپ‌ها در این حوزه می‌تواند کمک شایانی به حفظ آن‌ها کند و در نهایت به بهره‌برداری صحیح از آن‌ها بیانجامد.
در دنیا سال‌هاست تاکید می‌شود اگر مقاصد گردشگری و میراث فرهنگی نتوانند خودشان را با ظرفیت‌های ارتباطی و فناوری اطلاعاتی جدید هماهنگ کنند و به ابزارهای لازم مجهز نشوند، عملا از گردونه رقابت حذف می‌شوند.
در ایران نیز سال‌هاست چنین مضامین و رویکردهایی به اشکال مختلف مطرح و تقاضا ایجاد می‌شود. اما به دلیل به‌روز نبودن قوانین و مقررات، عدم سرمایه‌گذاری و نبود دانش کافی هنوز به درجه قابل قبولی از پیشرفت در این حوزه نیافته‌اند.
در این رابطه با علیرضا قلی‌نژاد، معاون فناوری و کاربردی سازی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفتگو کردیم.
سرمایه‌گذاری در حوزه میراث فرهنگی نیست
_منظور از یک استارتاپ میراث فرهنگی چیست؟ دقیقا این نوع استارتاپ چه فعالیت‌هایی را باید انجام دهد تا تبدیل به استارتاپی واقعی شود؟
«حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی، برای استارتاپ‌ها نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان، اندکی دور از ذهن است. چون اقتصاد و کسب درآمد از این حوزه دور از ذهن است. نخست همه باید متوجه شوند که کسب درامد از میراث فرهنگی به معنای عتیقه فروشی نیست.
مثلا فردی می‌گوید مولاژ درست می‌کند؛ مولاژ صرفا برای حوزه میراث فرهنگی نیست و ماکت درست کردن در حوزه‌های دیگر هم وجود دارد. مستندسازی دیجیتال هم برای حوزه‌های دیگر است و در حوزه نقشه‌برداری و نفت خیلی زودتر از اینها به وجود آمده‌است. ولی وقتی فهمیدند که مستندسازی امکان این را دارد که سریع انجام شود در حوزه میراث فرهنگی هم این کار را انجام دادند. در حوزه نانو تکنولوژی مصالح مقاوم درست کردند که مربوط به حوزه ساختمان است. اما بعدا فوایدش به حوزه میراث فرهنگی نیز رسید.
برای استارتاپ‌ها که در حوزه‌های دیگر در حال کار هستند؛ سرمایه‌گذاری بسیاری کردند که به اینجا رسیدند. ما هنوز سرمایه‌گذاری لازم را انجام ندادیم و بیشتر سعی کردیم از میوه درختان دیگران در حوزه میراث فرهنگی استفاده کنیم. این هم دلیل دارد و این نیست که میراث فرهنگی متوجه نیست. میراث فرهنگی به لحاظ امکانات محدودیت دارد و به لحاظ شناخت کسی می‌تواند در این حوزه کار کند که در حوزه میراث فرهنگی فعالیت کرده‌باشد. نمی‌شود با چند کتاب گفت فردی متخصص این حوزه است.»
گردشگری هنوز ارتقا پیدا نکرده و فقط تسهیل شده است
_ در حوزه گردشگری وضعیت چگونه است؟ آیا این استارتاپهای گردشگری برخلاف میراث فرهنگی توانستند به معنای وافعی استارتاپ باشند؟
«حوزه میراث فرهنگی رشته‌ای است که تجربه در آن خیلی مهم است. در حوزه گردشگری موضوع باز هم پیچیده است. چیزی که امروز در حوزه گردشگری می‌بینیم بیشتر کسب و کار دیجیتالی و روش‌های سنتی گردشگری است. یعنی قبلا افراد پشت گیشه بلیت می‌گرفتند و الآن از اینترنت بلیت می‌گیرند. قبلا به هتل تلفن می‌زدند و اتاق رزرو می‌کردند و الآن از اینترنت این کار را می‌کنند.
این مرتبه‌ای نیست که توانسته‌باشد متناسب با تنوع و پیچیدگی ظرفیت‌ها و قدرت و قوت ظرفیت‌هایی که فضای دیجیتال و وب و فضای مجازی به وجود آورده، گردشگری را ارتقا دهد. گردشگری هنوز ارتقا پیدا نکرده و فقط تسهیل شده‌است.
گردشگری فقط تفریح و سرگرمی نیست. وقتی راجع به گردشگری صحبت می‌کنید از ملاقات فرهنگی حرف می‌زنید. فرهنگ لایه‌های متنوع دارد یعنی مجهول‌هایش زیاد است و باید این مجهولات را به جایی برسانید که برای کسی که می خواهد ملاقات را بفهمد قابل استفاده شود.
سرپا نگه داشتن استارتاپهای میراث فرهنگی آسان نیست
_ در حال حاضر چه تعداد استارتاپ در این حوزه فعالیت می‌کنند؟ با وجود اینکه سختی کار برای استارتاپهای این حوزه‌ها چند برابر است، آیا همه آن‌ها توانستند با چالش‌های مسیر روبه رو شوند؟
«شرکت‌هایی که به ما مراجعه می‌کنند استارتاپ یا شرکت خلاق دانش بنیان هستند. تعداد آنهایی که رجیستر شدند نزدیک صد مورد‌اند. استارتاپ‌ها بنا به طبیعتشان ریسک بالا دارند. یعنی از این صد مورد نزدیک به ۳۰ یا ۴۰ موردشان به‌دلیل این که نتوانستند فضای کار پیدا کند نتوانستند خود را بالا نگه دارد.
با وجود اینکه ایده خوب بود و تست هم کردند ولی نتوانستند ادامه حیات دهند به خاطر اینکه در فضای اقتصادی و رقابتی نتوانستند سر پا بمانند. اولا کسی که می‌خواهد در این حوزه‌ها کار کند باید خودش متبحر باشد و صرف این که فناوری اطلاعات را بفهمد و بلد باشد مساله‌ای را حل نمی‌کند.
برخی‌ها از روش‌های بینا رشته‌ای استفاده می‌کنند. مثلا فرد می‌تواند بازار دیجیتال درست کند که در آن می‌تواند صنایع دستی، مولاژ میراث فرهنگی، اطلاعات میراث فرهنگی و پایان نامه هم بفروشد و هر کاری می‌تواند بکند و این بازار را درست کردند.
