تولید و تجاری‌سازی آنزیم تشخیص کووید ۱۹ در ایران

پیشران اقتصاد، دکتر صدیقه اسد، عضو هیأت علمی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران و مجری طرح، با اعلام این مطلب گفت: با طراحی جهش‌های مناسب در نسخه وحشی (wild type) آنزیم و مهندسی پروتئین، نسخه‌ای از M-MLV-Reverse Transcriptase تولید شده است که علاوه بر حفظ خواص ویژه این آنزیم، در دماهای بالا (تا ۶۵ درجه سانتی‌گراد) نیز پایدار است و توانسته در انواع کیت‌های تشخیصی COVID-19 مبتنی بر روش RT_PCR تک مرحله‌ای و واکنش ایزوترمال LAMP مشابه آنزیم شرکت‌های NEBآمریکا و Biotechrabbit آلمان مورد استفاده قرار گیرد.

وی افزود: این آنزیم با تغییراتی در توالی پروتئین (مهندسی پروتئین) برتری‌هایی نسبت به نمونه‌های رایج دارد و در کیت‌های تشخیص سریع و کیت‌های تشخیصی که باید استانداردهای مشخصی داشته باشند، قابل استفاده است.

دکتر اسد، سایر کاربردهای این آنزیم را تهیه cDNA از ترنسکریپتوم سلول، کلون‌کردن ژن‌های یوکاریوتی در پروکاریوت‌ها و سایر مطالعات مبتنی بر RNA عنوان کرد.

مجری طرح تجاری‌سازی «آنزیمReverse transcriptase » برای استفاده در کیت‌های تشخیص کووید ۱۹ کشور، با تاکید بر اینکه تشخیص زودهنگام ویروس، به‌ویژه در ناقلین بدون علامت، اهمیت بسزایی در جلوگیری از گسترش ویروس و کنترل بیماری دارد، افزود: در بین روش‌های مختلف تشخیصی، بیشترین دقت و ضریب اطمینان مربوط به روش‌های مبتنی بر PCR است که باتوجه به نوع ژنوم ویروس SARS-CoV-2 که RNA تک‌رشته است، لازم است که برای تکثیر و تشخیص ژنوم به دست آمده، از روش Reverse Transcription Polymerase Chain Reaction (RT-PCR) بهره برد که اصلی‌ترین آنزیم برای انجام این واکنش، آنزیم Reverse transcriptase است.

عضو هیأت علمی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران اظهار کرد: این آنزیم نوعی DNA پلیمراز است که با تبدیل یک رشته RNA به DNA در تحقیقات مولکولی و انواعی از کیت‌های تشخیصی مبتنی بر RNA کاربردهای زیادی پیدا کرده است.

وی افزود: دانش فنی ساخت کیت‌های مولکولی تشخیص ویروس SARS-CoV-2 در کشور بومی‌سازی شده است، ولی همچنان اصلی‌ترین جزء این کیت‌ها یعنی آنزیم Reverse Transcriptase از خارج از کشور تأمین می‌شود که این مساله علاوه بر افزایش قیمت تمام‌شده این تست‌ها، با توجه به افزایش نیاز جهانی به این آنزیم، تأمین آنزیم را نیز با مشکل مواجه کرده است.

به نقل از دانشگاه تهران، دکتر اسد در ادامه خاطرنشان کرد: انواع مختلفی از Reverse transcriptaseها در طبیعت وجود دارد که هریک کارآیی و ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند. آنزیمی که امروزه بیش از همه مورد استفاده قرار می‌گیرد و در کیت‌های تشخیصی مورد تأیید FDA هم وجود دارد، از گونه Moloney Murine Leukemia Virus (M-MLV) به دست می آید.

وی گفت: این آنزیم محصول ژن pol در MMLV است و پروتئین حاصل از آن تک زیرواحدی بوده (kba 71) که تولید انبوه و تجاری آن را آسان‌تر می‌کند. این آنزیم همچنین قابلیت سنتز DNA از روی mRNAهای با طول زیاد (kba 5) را دارد.